آموزش انواع سبک اشعار

[Lady Narcissus]

1- سبك خراسانی یا تركستانی
نمونه از شعر رودکی پدرشعرفارسی:
بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی
ریگ آمو درشتی راه او زیر پا یم چو پرنیان آید همی
آب جیحون با همه پهناوری خنگ ما را تا میان آید همی
ای بخارا شاد باش و شاد زی شاه نزدت میهمان آید همی
میر ماه است و بخارا آسمان ماه سوی آسمان آید همی
میر سرو است و بخارا بوستان سرو سوی بوستان آید همی
آفرین و مدح سود آید ترا گر به گنج اندر زیان آید همی

سبک خراسانی که آن را سبک ترکستانی هم می‌گویند در واقع طنز و شیوه شاعران خراسان بوده است.
در این شیوه که از اولین دوران شعر فارسی یعنی اوایل قرن چهارم تا اواسط قرن ششم ادامه داشت.
شاعران و استادان زیادی مانند: رودکی، فرخی، عنصری، فردوسی، منوچهر ی، ناصرخسرو، سنایی و
مسعود سعد سلمان ظهور کرده و شیوه خراسانی را به کمال رساندند.
سبک خراسانی دو مرحله دارد: دوره سامانی و دوره غزنوی وسلجوقی.
در دوره سامانی، سادگی بیان و کهنگی تعبیرات و اصطلاحات به خوبی مشخص است. غلبه کلمات فارسی بر واژه‌های عربی و توجه به توصیفات طبیعی و ساده و محسوس و عینی از ویژگیهای شعر این دوره محسوب می‌شود.
موضوعاتی که در شعر این دوره مطرح می‌شود غالباً یا مدح است و یا هجور وهزل که هر دو ملایم است و معتدل و دور از اغراق. تغزلات عاشقانه و پند و اندرز وحکمت با شیوه‌ای شاعرانه و نه عالمانه نیز از مشخصات شعر این دوره به شمار می‌رود. از قالبهای مهم در این عصر می‌توان به قصیده ومثنوی اشاره کرد. درقصیده معمولاًموضوع مدح و هجو و تغزل است و در مثنوی تمثیل و داستان و حماسه بیان می‌شود. عنصری ومنوچهری و بعدهاناصرخسرو وسنایی به تدریج سادگی طبیعی را از شعر سبک خراسانی دور می‌سازند و آن را تا حدی ازمیان می‌برند. در سبک این دوره بعضی قالب‌های تازه مانندترجیع بندو ترکیب بند و نیز مسمط و قطعه به وجود می‌آید. با این همه قصیده و مثنوی از قالبهای معتبر این سبک است. صنایع بدیع اعم از لفظی و معنوی و انواع تشبیهات درشعر این دوره رواج داشته است. شاعرانی مانند عنصری، منوچهری، ناصرخسرو وسنایی از اصطلاحات فلسفی، نجوم، ریاضیات و بعضی مباحث علوم طبیعی و پزشکی در شعر خود استفاده می‌کند و به این ترتیب رنگی عالمانه به شعر خود می‌زدند. استفاده از احادیث و آیات قرآنی و نیز اشعار عربی درمیان شاعران این دوره رواج بیشتری یافت. مثلاً منوچهری که دیوان اشعار عربی را از برداشت نمی توانست خود را از زیر نفوذ و تاثیر آن خارج سازد و ناصرخسرو و سنایی معلومات و مطالعات دینی خود را در شعر خویش می‌آوردند. بیان موضوعاتی مانند مدح و هجو و تغزل و پند و حکمت در شعر این دوره ادامه یافت ولی در این میان اغراق و تا حدی اضافه گویی زیادتر شده و در واقع به نوعی تکامل یافت. بااین همه کسانی مانند ناصر خسرو، مدح اغراق آمیز را به یک سو نهادند و حکمت و دین واخلاق را به جای آن معنای قرار دادند. هر چند در ابتدای این سبک روح ملی وحماسی خاصه در دوره سامانی جلوه‌ای بارز داشت ولی در پایان آن این روحیه تضعیف شده و جای آن را روحیه زاهدانه کسانی مثل ناصرخسرو و اخلاق صوفیانه شاعرانی چون سنایی پر کرد. به طور خلاصه می‌توان گفت شروع این سبک با روحیه حماسی و پایان آن با روحیه صوفیانه.
شعرای موجد سبك بین بین: سید حسن غزنوی، انوری ابیوردی، رشید وطواط، عمادی شهریاری، خاقانی شیروانی، نظامی گنجوی، ظهیرفاریاب، جمال الدین اصفهانی.(سبک آذربایجانی)

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان

[Lady Narcissus]

۲-سبک آذربایجانی(اَرانی)

سبک شاعران حوزۀ شمال غربی ایران، یعنی منطقۀ اَران و آذربایجان است. رئیس این حوزۀ ادبی، ابوالعلای گنجوی بود. شاعران معروف آن، مجیرالدین بیلقانی (۵۷۷)، فلکی شروانی (۵۸۷)، خاقانی شروانی (۵۹۵) و نظامی گنجوی (۵۹۹) هستند. مختصات فکری آنان از نظر بنیان زبان، همان زبان خراسانی است. شعر آذربایجانی از نظر تحول فکر و مختصات ادبی شعر، در اوج روند تکامل شعری قرن ششم قرار دارد.

مکتب آذربایجانی در قرن ششم پدید آمد و در همین قرن هم از میان رفت و هرچند که عدۀ زیادی، از قصاید خاقانی و مثنوی های نظامی تقلید کردند، اما هیچکدام نتوانستند که در این سبک تشخصی یابند.

برخی از ویژگی های شعر قرن ششم(سبک بینابین خراسانی و عراقی) عبارتند از:

۱- فراوانی واژگان و اصطلاحات عربی.

۲- فقدان برخی از واژگان کهن سبک خراسانی.

۳- کاسته شدن روشنی و سادگی زبان و حرکت به سوی دشواری.

۴- کاربرد لغات ترکی.

۵- اشاره به جزییات علوم مختلف؛ مانند: نجوم و طب و تفسیر و فقه.

۶- اشاره به آیات قرآن و حدیث و ضرب المثلها.

۷- اشاره به مسائل کلامی و فلسفی.

۸- اشاره به تلمیحات مسیحی در سبک آذربایجانی.

۹- مفاخره و به علم خود نازیدن.

۱۰- تعصب در دین.

۱۱- انتقادات اجتماعی.

۱۲- دشوار بودن شعر و محتاج بودن آن به شرح.

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان

[Lady Narcissus]

۲-سبک عراقی

از نظر تاریخی، دورۀ مغولان، ایلخانان و تیموری را در بر می گیرد و از قرن هفتم تا اواخر قرن نهم ادامه دارد و دلیل نامگذاری آن هم، این است که بعد از مغول، کانونهای فرهنگی از خراسان به عراق منتقل شد و شاعران و نویسندگان بزرگ آن بیشتر از شهرهای عراق عجم(شهرهای ری، اصفهان، همدان و…) هستند.

دو ویژگی مهم شعر مکتب عراقی، یکی نفوذ و گسترش عرفان و دیگری پیدایش و رواج غزل است.

از مهمترین تفاوتهای سبک عراقی با خراسانی در این است که شاعران از طبیعت زنده و واقعی فاصله می گیرند و به سوی مسائل عقلی و ذهنی میروند و برخلاف سبک، ادبیات این دوره درون گرا، عشق گرا، محزون و غیررئالیستی است.

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان

[Lady Narcissus]

۴-سبک وقوع

در ربع اول قرن دهم شکل گرفت و در نیمۀ دوم همان قرن به اوج رسید و تا ربع اول قرن یازدهم ادامه یافت. شاعران این دوره تشخیص داده بودند که شعر سبک عراقی از واقعیت دور شده و کاملاً جنبۀ ذهنی و تخیلی یافته و در زیر بار سنن ادبی، در حال فناست؛ پس باید به سوی حقیقت گویی و واقعیت(وقوع گویی) بازگشت.

چون غزل قرنها قالب مسلط شعری بود که قهرمان آن عاشق و معشوق بودند، آنان بر آن شدند که معشوق و رابطه های عاشقانه باید جنبۀ حقیقی یابد. پس اساس شعر مکتب وقوع این است که وقایع بین عاشق و معشوق، مبتنی بر واقعیت باشد.

شعر قرن دهم، حد واسط سبک عراقی و هندی است که در اوایل قرن یازدهم پدید آمد. در قرن دهم حکومت در دست بازماندگان تیمور بود، اما در هر گوشه سلطانی عَلَمی برافراشته و اوضاع به طور کلی آشفته بود و معیارهای فرهنگی در حال پَسرفت بود. شاعران این دوره بیشتر به غزل می پرداختند.

در این دوره دو جریان شعری وجود داشت؛ یکی شعر لطیف و روان بابافغانی (وفات ۹۲۵) بود که به صورت طبیعی، شعر حافظ را به لحاظ دقت معانی و ظرافت خیالپردازی به سوی سبک هندی می کشاند و دیگری «مکتب وقوع» است که نخست حاصل چاره اندیشی شاعران برای تغییر سبک و رهایی از تقلید بود که راه به جایی نبرد و دوم اینکه بازتاب طبیعی محیط اجتماعی قرن دهم بود.

لسانی شیرازی را واضع مکتب وقوع می دانند و شاعران معروف آن عبارتند از: لسانی شیرازی، میرزا شرف جهان قزوینی، وحشی بافقی و محتشم کاشانی.

مکتب وقوع از آغاز دچار تکرار و ابتذال شد و شیوه ای فرعی در آن پیدا شد که آن را «واسوخت» می گفتند. در شعر واسوخت، برخلاف سنت غزل، عاشق از معشوق روی می تابد و ناز او را نمی خرد. معروفترین شاعر واسوخت، وحشی بافقی است.

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان

[Lady Narcissus]

۵-سبک هندی


قالب رایج این دوره غزل است و شاعران سبک هندی دو گونه اند: یکی مانند صائب تبریزی و کلیم کاشانی و حزین لاهیجی، یعنی بزرگان سبک هندی که ابیات آنان قابل فهم است و شعرشان وحدت موضوع و زبان روان و درستی دارد. این شاعران ادامه دهندۀ سنت غزل بعد از حافظ و بابافغانی هستند. دوم، شاعرانی که به آنان خیالبند و رهروان طرز خیال م یگویند که سبک هندی را به سوی افول بردند و بنای شعر آنان بر تکبیت است و وحدت موضوعی ندارند و فهم رابطۀ دو مصراع آنان دشوار است. مانند: اسیر شهرستانی، قدسی، شوکت بخاری، ناصرعلی سرهندی و بیدل دهلوی.

از ویژگی های سبک هندی، روی آوردن اقشار مختلف مردم به شعر بود که باعث شد زبان کوچه و بازار به شعر راه یابد و وسعت دایرۀ واژگان شعر گسترش یافت و بسیاری از لغات ادبی کهن از شعر بیرون رفت.

زبان سبک هندی را باید زبانی واقع گرا دانست، زیرا زبان حقیقی مردم آن دوره بوده است. شعر سبک هندی، شعری معنی گراست و شاعران به معنی بیشتر توجه دارند، تا به زبان و شاعران بیشتر به مضمون یابی و ارائۀ معنی برجسته پرداختند. شعر این دوره در یک نگاه کلی، شعر تعلیمی است و پند و اندرز می دهد و ترهیب و ترغیب اخلاقی می کند.

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان

[Lady Narcissus]

۶-سبک دورۀ بازگشت

نادرشاه به شعر توجهی نداشت و مشغول جنگ های خود بود و از اعتنای کریم خان زند هم به شعر و شاعری، اسنادی در دست نیست، اما نطفۀ شعر «دورۀ بازگشت» مربوط به همین دوره است. بدین ترتیب، جنبش «بازگشت» در نیمۀ دوم قرن دوازدهم، یعنی اواخر دورۀ افشاریه پدیدار شد و در عهد کریم خان توسعه یافت؛ اما رواج آن از زمان فتحعلی شاه قاجار به بعد است.

بیشتر شاعران این دوره به علت ابتذالی که در سبک هندی راه یافته بود، از آن شیوه خسته شده و به شعر گذشته ایران(سبک خراسانی و عراقی) روی آوردند و به احیای آن پرداختند، از این رو، آن را نهضت «بازگشت» گویند.

نهضت بازگشت دو شاخۀ اصلی دارد؛ اول قصیده سرایی به سبک شاعران کهن خراسانی و سلجوقی؛ اشعار صبا و قاآنی و سروش و شیبانی از این نوع است؛ دوم غزل سرایی به سبک عراقی، یعنی تقلید از حافظ و سعدی؛ اشعار مجمر اصفهانی و فروغی بسطامی و نشاط اصفهانی چنین است.

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان

[Lady Narcissus]

۷- سبک شعر نو

نابرابری مصراع ها و ثابت نبودن جای قافیه در شعر،
از ویژگی های ظاهری شعر نو است که آن را از نظر ساختار از شعر سنتی فارسی متمایز می کند. ویژگی اصلی شعر نو،
حساسیت بالای آن نسبت به سرنوشت انسان، به عنوان موجودی اجتماعی و دارای اختیار و مسئولیت است.
شعر نو بیشتر دارای مضامین سیاسی و اجتماعی،
همچون:
آزادی، آزادگی، ایستادگی در برابر ظلم و ستم و دفاع از محرومان و ستمدیدگان، جنگ و ایثار و شهادت و وطن دوستی و عشق است.

 

انجمن رمان دانلود رمان تایپ رمان